اصول دهگانه استفاده کودکان از اینترنت و رسانه‌های تصویری
گفت‌وگوی خبرگزاری آنا با ابوالفضل محمودی، رییس هیئت مدیره انارستان
رییس هیئت مدیره انارستان: برپایه اطلاعات مندرج در وبسایت پلیس فتا از هر پنج کودک در دنیا یک نفر می‌پذیرد که در اینترنت کارهایی را انجام می‌دهد که پدر و مادرش اجازه انجام آنها را به او نداده‌اند. در حالی که نیمی از والدین می‌گویند که درباره امنیت در اینترنت، با کودکانشان صحبت می‌کنند، اما این کار را در حد یک نصیحت گفتاری انجام می‌دهند.
ابوالفضل محمودی، رییس هیئت زیست بوم دوستدار کودک انارستان در فضای مجازی، در گفت‌وگو با خبرگزاری آنا با بیان اینکه اینترنت و رسانه‌های گروهی آنلاین و آفلاین کارکردهای مثبت و منفی دارند، تاکید کرد: لازم است برای بهره‌گیری از اینترنت هدفمند باشیم بدان معنا که قواعدی برای استفاده از اینترنت و دستگاه‌های هوشمند و تلویزیون داشته باشیم.
وی افزود: در نظرسنجی اخیر بنیاد خانواده کایزر؛ ۵۳ درصد بچه‌ها گفتند که خانواده‌هایشان هیچ قانونی برای تماشای تلویزیون ندارند. از میان ۴۷ درصد که گفتند قوانین دارند، تنها ۲۰ درصد ابراز داشتند که این قواعد در بیشتر مواقع اجرا می‌شوند. باید توجه داشته باشیم که امروزه اینترنت و گاه تلویزیون تا اتاق خواب و روی تختخواب هم با کودکان ما همراه شده است. بنابراین اگر غفلت کنیم اینترنت و تلویزیون تربیت فرزند ما را در دست می‌گیرند در حالیکه پیام‌ها و اثرات تربیتی آنها همیشه خوب نیست.
اینترنت و تلویزیون برای فرزندان یک امکان است نه حق مسلم
این کارشناس فضای مجازی کودک در ادامه به بیان اصول دهگانه‌ای پرداخت که برای مدیریت استفاده فرزندان از فضای مجازی و رسانه‌های تصویری وجود دارد و در این باره گفت: اصل نخست این است که استفاده از اینترنت و تلویزیون در خانه باید صددرصد تحت مدیریت مقتدرانه والدین باشد. این یک اصل اساسی و غیرقابل مذاکره است.
وضعیت طبیعی تلویزیون «خاموش» است
محمودی در بیان اصل دوم تاکید کرد: حالت طبیعی تلویزیون و رسانه‌های تصویری خاموش است، تلویزیون بعنوان یک صدا و تصویر پس‌زمینه ثابت، نه تنها تمرکز را بر هم می‌زند، بلکه ضد ارتباطات اجتماعی است. وقتی تصمیمی برای تماشای یک برنامه مشخص نداریم، دلیلی برای روشن بودن تلویزیون وجود ندارد.
خودمان هم قواعد را بپذیریم
این کارشناس فضای مجازی کودک تعیین کردن یک سری چهارچوب برای کودکان و معافیت کامل مادر و پدر را غیر منطقی دانست و تصریح کرد: قاعده‌مند رفتار کردن را کودکان از ما می‌آموزند. بنابراین پدر و مادر هم لازم است قواعدی برای استفاده از اینترنت و تلویزیون داشته باشند؛ روشن است که محتوای قابل قبول با افزایش سن افراد تغییر می‌کند، اما برخی قواعد و استانداردها مانند نجابت و پرهیز از محتوای غیر اخلاقی و استفاده بی‌رویه، نه فقط برای کودکان که برای بزرگسالان نیز اهمیت دارد.
از نظام‌های دسته‌بندی محتوا بهره بگیریم
رییس هیئت مدیره انارستان در بیان اصل چهارم، ابراز داشت: در بیشتر کشورهای دنیا محتوای کودکان و نوجوانان رده‌بندی سنی می‌شود. در آمریکا نظام رده‌بندیESRB ، در اروپا PEGI و در ایران ESRAبرای بازی‌های دیجیتال وجود دارد. در زمینه فیلم و انیمیشن مجموعه‌هایی مثل کامنسس مدیا یا IMDB این رده‌بندی سنی را انجام می‌دهند.
وی ادامه داد: در ایران هم چی خوبه سامانه رایگان تحلیل و رده‌بندی سنی محتوا است که بر پایه شاخص‌های تربیتی و روانشناسی، پویانمایی‌ها را تحلیل و متناسب با سن، جنس و علایق کودکان دسته‌بندی می‌کند.
در سامانه چی خوبه اکنون تحلیل بیش از ۴۰۰۰ انیمیشن سریالی و سینمایی و بیش از ۶۰۰۰ شخصیت و کاراکتر انیمیشنی وجود دارد و پیوسته بروزرسانی می‌شود. این سامانه بزودی از بخش تحلیل اپلیکیشن و سایت هم رونمایی می‌کند.
در میهمانی و سر سفره، گوشی را کنار بگذاریم و تلویزیون را خاموش کنیم
محمودی خاطر نشان کرد: اجازه ندهیم سرگرم شدن به اینترنت و تلویزیون ما را از هدف دورهمی و دیدار باز دارد، در چنین موقعیت‌هایی گفت‌وگوکردن و ارتباط دیداری بیش از هر چیز دیگری اهمیت دارد. از تلویزیون و اینترنت برای سرگرمی گروهی با زمان معین بهره بگیریم مثلا برای انجام یک بازی گروهی، تماشای یک مسابقه فوتبال یا فیلم و موارد اینچنینی که به همدلی و تفریح گروهی کمک می‌کند.
وی گفت: زمان صرف غذا فرصت مناسبی برای جمع شدن خانواده و برقراری ارتباط خانوادگی، در میان گذاشتن موضوعات خانوادگی، و آموزش آداب و مهارت‌های اجتماعی است و نباید به تماشای تلویزیون و اینترنت بگذرد.
اتاق خواب جای رایانه شخصی و تلویزیون نیست
این کارشناس فضای مجازی کودک بازگو کرد: رایانه شخصیِ بیشتر کودکان و نوجوانان در اتاق خواب آنهاست و حتی برخی خانواده‌ها برای کودکان تلویزیون جداگانه در اتاق خواب آنها نصب می‌کنند در حالیکه رایانه شخصی، تلویزیون، تبلت و گوشی همراه در اتاق خواب نه تنها برنامه خواب کودک را به هم می‌ریزند بلکه امکان نظارت را از پدر و مادر می‌گیرند.
از ابزارهای مدیریت کودک در فضای مجازی بهره بگیریم
محمودی تصریح کرد: تبلت کودک امکان نظارت و مدیریت بر استفاده کودکان از اینترنت و تبلت را به والدین می‌دهد. با این تبلت پدر و مادر بنا بر صلاحدید خود، سطح دسترسی به اینترنت، نرم‌افزارها و حتی درگاه‌های ورودی و خروجی تبلت را برای هر فرزند تنظیم می‌کنند، همچنین می‌توانند برای استفاده فرزندان از تبلت برنامه زمانی تعیین کنند و از فعالیت فرزندان گزارش‌گیری کنند. این امکان را تبلت کودک نارتب به خوبی فراهم کرده است. با این تبلت والدین فهرست مجاز سایت‌ها و فهرست شماره تلفن‌های مجاز برای برقراری تماس و ارتباط پیامکی را تعیین می‌کنند.
وی افزود: به‌ازای هر حساب نارتب، امکان ساخت چندین کاربر کودک وجود دارد که هرکدام از آنها دارای تنظیمات و دسترسی‌های جداگانه هستند و مدیریت این حساب‌ها در اختیار والدین است، یعنی همزمان از یک تبلت چند کودک با سطح دسترسی و تنظیمات جداگانه در زمان‌های مختلف طبق برنامه تعیین شده می‌توانند استفاده کنند.
روحیه و شرایط کودک خود را درنظر بگیریم
این کارشناس فضای مجازی کودک تاکید کرد: اطمینان حاصل کنید که قوانینی که برای فرزندتان تعیین کرده‌اید نه تنها واضح و روشن بلکه سازگار با روحیات و شرایط او باشد. پیش گرفتن یک سیاست ثابت ناهمخوان کودک را به سوی دور زدن آن سوق می‌دهد.
محمودی ادامه داد: فرزندان هر خانواده روحیات متفاوتی دارند و ممکن است دو فرزند همجنس با اختلاف سنی کم، روحیات کاملا متفاوتی داشته باشند، بطوریکه مثلا یکی از صحنه‌های یک فیلم، بترسد اما دیگری اینطور نباشد که در این موارد نیز خانواده باید دقت و ملاحظات لازم را داشته باشد.
وقتی به اندازه استفاده شوند هم جذاب‌تر هستند و هم مفیدتر
رییس هیئت مدیر انارستان با بیان اینکه هرچیزی زیادش دل را می‌زند و از جذابیت می‌افتد، اظهار داشت: رعایت اعتدال ارزش و جذابیت سرگرمی‌ها را حفظ می‌کند. از طرفی هرچه بیشتر برای یک چیزی زمان بگذاریم بیشتر به آن وابسته می‌شویم و بیشتر اسیر تاثیرات ناخودآگاه آن می‌شویم، محتوای رسانه‌ها آکنده از تبلیغات مستقیم و غیر مستقیم است تماشای بیش از حد آنها قدرت تصمیم‌گیری هوشمندانه را از ما می‌گیرد.
برنامه متنوعی برای فعالیت‌های خانوادگی داشته باشیم
محمودی در بیان اصل دهم خاطر نشان کرد: گفت وگو و تبادل نظر روزانه، بازی‌های خانوادگی، گردش، مطالعه، انجام تکالیف مدرسه، تلویزیون، بازی‌های رایانه‌ای، ورزش، خواب و خوراک و امور بهداشتی و… هرکدام باید سهم مشخصی از برنامه روزانه خانواده داشته باشند.